Kalwaria Wielewska to jedyne Sanktuarium Męki Pańskiej w diecezji pelplińskiej.
W jej skład wchodzą 23 obiekty, w tym 14 kaplic, 6 kompozycji rzeźbiarskich,
święte schody, ambona i Pustelnia. Kalwaria położona na malowniczych, zalesionych
stokach Białej Góry.
Kalwaria Wielewska powstała z inicjatywy miejscowego proboszcza - księdza Szydzika. Zamysł założenia Kalwarii narodził się najprawdopodobniej około roku 1905, choć pierwsze starania o pozwolenie na budowę datowane są dopiero na rok 1915. Grunty pod kalwarię uzyskane zostały od miejscowego gospodarza - pana Durajewskiego. Dzięki przemyślnemu,
prusko-patriotycznemu listowi, ksiądz Szydzik bardzo szybko uzyskał od władz świeckich pozwolenie na budowę Kalwarii. Było to szczególnie dziwne ze względu na toczącą się wówczas wojnę oraz regres w budownictwie. Kalwaria powstała dzięki środkom własnym parafii oraz licznym ofiarom i darowiznom. Ze względu na brak miejscowych wykonawców generalnym projektantem został monachijski architekt Theodor Mayr. Kalwarię wybudowano w latach 1915-1927. Od roku 1924 pracę prowadził kolejny wielewski proboszcz, kapelan armii Hallera, ksiądz Wrycza. Pierwszą wybudowaną kaplicą był "Ogrójec", który poświęcony został 19 sierpnia 1915 roku.
W porządku chronologicznym, etapami Drogi Kalwaryjskiej są następujące kaplice:
 |
Kaplica trzeciego upadku Pana Jezusa |
| Kaplica Grobu Pana Jezusa |
 |
 |
Stacja X - Pan Jezus z szat obnażony |
1 Kaplica "Ogrójca " (1916 r.)
Wewnątrz znajduje się piękne sklepienie ozdobione malowidłami, neobarokowy ołtarz z rzeźbą Chrystusa oraz witraże z cytatami z Ewangelii św. Mateusza;
2 Kaplica "Serca Pana Jezusa" (1916 r )
Czworoboczny budynek położony za cmentarzem w pobliżu jeziora;
3 Kaplica "Serca NPM - Królowej Pokoju" (1919 r.)
Kaplica ta ze względu na treść obrazu umieszczonego w ołtarzu zwana bywa również kaplicą Matki Bożej Siewnej. Obraz przedstawia Matkę Bożą i patrona rolników, św. Izydora Oracza;
4 Kapliczka "Nad Cedronem" (1916 r.)
Kształtem przypomina bramę lub łuk triumfalny, a balustrady znajdujące się po obu stronach drogi ozdobione są symbolami czterech Ewangelistów: Lwa, Orła, Wołu i Człowieka;
5 Kaplica "Dom Annasza" (1916 r.)
Kapliczka ta wzorowana jest na "Bożych Mękach" spotykanych przy krzyżówkach dróg. Usytuowana jest nad Jeziorem Ciepłym koło św. Schodów. W niszy znajduje się olejny obraz przedstawiający arcykapłana Annasza w szatach kapłańskich;
6 Święte Schody (1916 r., 1934 r.)
Są to, liczące 53 stopnie, schody prowadzące na wzgórze. Liczba stopni odpowiada ilości zdrowasiek różańca;
7 Kaplica "Dom Kajfasza" (1916 r.)
Wybudowano ją powyżej św. Schodów i roztacza się stąd piękny widok na okolice Wiela. Kaplica powstała na planie ośmioboku, a w jej wnętrzu znajduje się drewniana rzeźba przedstawiająca Jezusa w piwnicy;
8 Kaplica "Biczowania" (1923 r.)
Wybudowano ją na planie trójkąta, jako kaplicę otwartą. W środku znajduje się rzeźba Chrystusa przykutego do słupa;
9 Kaplica "Pałac Piłata" (1922 r.)
Jest największą z kaplic Kalwarii. Na piętrze znajduje się balkon, a na nim ustawione są rzeźby przedstawiające Piłata i Jezusa w koronie cierniowej. Wewnątrz kaplicy znajduje się druga grupa figur, wyobrażająca Chrystysa otoczonego przez Żyda i żołnierza u tronu Piłata (I stacja drogi krzyżowej);
Kolejno na kalwaryjskiej drodze ustawione są 4 grupy figur, stanowiące kolejne stacje drogi krzyżowej :
10 "Pan Jezus bierze krzyż na ramiona" (1927 r.) - II stacja;
11 "Pan Jezus pod krzyżem pierwszy raz upada" - III stacja;
12 "Spotkanie Chrystusa z Bolesną Matką Swoją" - IV stacja;
13 "Szymon Cyrenejczyk pomaga dźwigać krzyż Panu Jezusowi", grupa figur przy kaplicy św. Weroniki - V stacja;
14 Kaplica "Św. Weroniki ocierającej twarz Panu Jezusowi" (1961 r ).
Kaplica ta zbudowana została także na planie ośmioboku. Znajdują się tu dwa wejścia - jedno prowadzące do wnętrza, a drugie na ambonę. Kaplicę zdobią witraże oraz spoczywająca za drewnianą kratą rzeźba Chrystusa dźwigającego krzyż i klęczącej przed nim św. Weroniki z chustą;
15 Kaplica "ll Upadku Pana Jezusa" (1917 r.)
Kaplica ta zwana jest bruską, gdyż wybudowana została ze składek bruskich parafian. Wewnątrz znajduje się ołtarz z rzeźbą Chrystusa upadającego pod krzyżem (VII stacja drogi krzyżowej);
16 Kaplica "Płaczących Niewiast" (1924 r.)
Zbudowano ją na planie kwadratu. Głównym elementem wystroju wnętrza jest płaskorzeźba Chrystusa ukoronowanego cierniem, w otoczeniu płaczących niewiast i dzieci;
17 Kaplica "Trzeciego Upadku Pana Jezusa" (1924 r.)
Wystawiona na planie krzyża kaplica położona jest w dolinie, pośród zalesionych wzgórz. Wewnątrz znajduje się rzeźba Chrystusa leżącego pod krzyżem oraz płaskorzeźby przedstawiające kobiety i modlące się dziecko, zwrócone w stronę Jezusa;
18 Kaplica "Obnażenia Pana Jezusa"
X stacja drogi krzyżowej, ma kształt prostopadłościanu, w którego szczytowej ścianie umieszczono płaskorzeźbę "Obnażenie z szat".
19 Grupa Figur "Przybicie do krzyża" (1925 r.)
Usytuowana jest na stoku wzgórza przy kaplicy "Ukrzyżowanie";
20 Kaplica Ukrzyżowania (1916 r.)
Ze względu na okazałość i bogactwo architektoniczne zwana jest kościółkiem. Kaplicę tą wybudowana na planie koła z dwoma krużgankami tworzącymi podkowę. Przed wojną znajdował się tu mały dzwon, przeniesiony obecnie do kościoła we Wielu. Wewnątrz znajduje się interesująca drewniana ambona w kształcie kielicha kwiatu oraz ołtarz z figurą Chrystusa na krzyżu pośród łotrów. Warto zwrócić uwagę na witraże przedstawiające anioły (obecnie przeniesione do kościoła we Wielu).
21 Kaplica "Grobu Pańskiego" (1922 r )
Kaplica zbudowana na planie krzyża, z apsydą. Położona jest u podnóża Białej Góry nad Jeziorem Wielewskim. Wnętrze kaplicy jest trzypoziomowe. Najwyżej znajduje się XIII stacja drogi krzyżowej - "Zdjęcie z krzyża" - wewnątrz rzeźba Matki Boskiej tulącej ciało Jezusa i dziecka trzymajacego Jego martwą dłoń. Na dolnym poziomie znajduje się stacja XIV - Grób Pański. Rzeźba zmarłego Chrystusa ułożona jest na katafalku w niszy. Po obu jej stronach znajdują się filary podtrzymujące najwyższe piętro kaplicy.
22 Ambona (1946 r.)
Jest to oryginalna ambona w kształcie łodzi z podniesionym żaglem. Tu odprawiane są nabożeństwa w odpust Matki Boskiej Pocieszenia.
Do zabudowań Kalwarii należy zaliczyć również tzw. Pustelnię. Ten drewniany budynek przez lata służył za mieszkanie opiekunów Kalwarii. Obecnie mieści się tutaj siedziba grupy młodzieżowej z Parafii św. Krzyża w Tczewie. Odpust "wielki" odbywa się na Kalwarii w święto Wniebowstąpienia Pana Jezusa (maj), a odpust "mały" w uroczystość Matki Bożej Pocieszenia (w sierpniu przed św. Augustynem). Ciekawostką jest, że materiały na kaplice powstałe przed rokiem 1919 pochodziły dosłownie z całych ówczesnych Niemiec - cement z Opola, cegły z sąsiedniej Lubni, drewno z Gdańska, mozaiki z Berlina i Lipska, a witraże z Monachium.
Źródło: Głównie www.szramka.republika.pl/mapy/wiele.htm
www.knob.pl/pub/showpage.asp?lang=1&page=1845
Zdjęcia koscierzyna.naszemiasto.pl/turystyka_i_rekreacja/26782_103.html
